Değmez misiniz ?

Değersizlik duygusu, bireylerin kendilerini güzel ve olumlu şeylere yakıştıramamasına neden olmaktadır. Bu kişiler, kendilerinin biri tarafından sevilmeyi, başarılı olmayı hatta haklı olmayı bile hak etmediklerini düşünebilmektedirler. Değersizlik duygusu yaşayan insanlar depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara yatkın olabilmektedirler.

Değersizlik ya da değersizlik duygusu, umutsuzluk ve önemsizlik gibi duygular içerir. Her birey zaman zaman kendisini değersiz hissetmektedir. Ancak değersizlik duygusunun sürekli hissedilmesi ve kişilerin hayatını yönlendirmesi ile psikolojik ve duygusal zararlar ortaya çıkmaktadır.

Değersizlik, hisseden bireyler kendilerini hayatta amaçları yokmuş gibi hissetmektedir. Bu amaçsızlık, kendilerini değersiz konuma yerleştiren bireylerin hayat kalitelerinin düşmesine, yaşamdan zevk almalarına engel olmaktadır.

Bu hissi, bireyin kendini diğer insanlardan eksik hissettiği bir benlik algısıdır. Bu his bireyin kendini algılayışında ortaya çıkabildiği gibi aile ilişkilerinde, sosyal ilişkilerinde ve karşı cinsle ilişkilerinde de görülebilirler. Bu duygu, bireyin belli ilişkilerinde söz konusu ise, sorun sadece o duruma özgüdür. Tüm ilişkilerde ortaya çıkan değersizlik duyguları ise kişilik yapısından kaynaklanır.

Değersizlik duyguları yaşayan bireylerin kendini değersiz hissetmeleri için hep bir nedenleri vardır. Bu kişiler ilişkilerinde doğal davranamazlar. Çoğu kez hissettiklerini söylemek yerine, karşı tarafın beklenti ve eleştirilerini almayı tercih ederler. Kendilerini ifade etmekten çekinir, değersizlik duygusunu aşırı vericilikle kompanse etmeye çalışırlar. Bu da çoğu kez karşı tarafın bencilleşmesine yol açar ve bireyin değersizlik hislerini derinleştirir. Değersizlik duygularıyla hareket eden kişi, genellikle kendini daha da değersiz hissettirecek davranışlara muhatap olur ve bir kısır döngü oluşur.

Değersizlik duygusunun nedenlerinden bir diğeri de fiziksel rahatsızlıklardır. Yürüyememek, konuşamamak, tek başına yemek yiyememek gibi fiziksel bir sorunu veya ciddi bir hastalığı bulunan kişiler, kendilerini diğer kişilerden daha yetersiz ve değersiz görebilmektedirler.

Değersizlik duygusunun nedenlerin biri de kişilerin aile içerisinde ve çevrede kıyaslanmaya maruz kalmasıdır. Başkaları ile kıyaslanan bireyler, kendileri diğer insanlardan daha değersiz hissetmeye başlayabilir. Özellikle ebeveynleri tarafından diğer çocuklarla kıyaslanan kişilerin ileride özgüven ve öz saygı eksikliğinin yanı sıra, başka psikolojik sorunlarının da ortaya çıkması mümkün olabilmektedir.

Değersizlik duyguları ilişkiye duyulan ihtiyaçla orantılı olarak artmaktadır. Bu da karşı cinsle ilişkilerde daha çok gözlenir. Karşı cinsle olan ilişkilerde istenmeme, reddedilme durumları özgüveni kökten sarstığından, bu duygu çok daha yoğun hissedilmektedir. Değersizlik hisleri yaşayan birey karşıdakinin kendine göstereceği ilgiye, öneme büyük ihtiyaç doğar. Bu durum zaman içinde ihtiyaç duygusunun getirdiği bağımlı bir ilişkiye dönebilir. Burada ilişkiden kaynaklanan bir sorun varsa konuşularak çözülmeli ya da ilişkinin devamı gözden geçirilmelidir.

 Korkular ve kaygılar yüzünden zorunluluk olarak devam eden bir ilişkide mutlaka bir uzmana giderek, psikolojik destek alınmalıdır. Sorun çözülmediği taktirde, değersizlik duygusu ilerleyip, pekişerek, kişilik sorunu haline gelecek ve kronikleşecektir.

Kendini değersiz hisseden bireylerin sergilediği davranışlar nelerdir ?

Kendisini değersiz hisseden bireylerin sergilediği davranışların en belirgini, kendisi ile ilgili olumsuz düşüncelere kapılmasıdır. Değersizlik hissi, birçok bireyde farklı şekilde kendini göstermektedir. Kendini değersiz hisseden kişilerin sahip olabileceği özellikler aşağıda listelenmiştir.

Kendisi ile ilgili sürekli olarak olumsuz düşünme

Mutsuzluk, umutsuzluk

Sık sık ağlama

Amaçsızlık, hedefsizlik

Sosyal ortamlardan uzaklaşma

Kendisi ile ilgili olumlu düşünceleri ve davranışları reddetme, yakıştıramama

İntihar düşünceleri

Değersizlik duygusunun yol açtığı sorunlar nelerdir?

Değersizlik duygusu, bireylerin kendilerini olumsuz konuma yerleştirmeleri nedeniyle yaşamdan zevk alamamalarına yol açmaktadır. Bununla birlikte değersizlik duygusunun yol açtığı birçok psikolojik sorun ve olumsuz davranış bulunmaktadır. Değersizlik duygusunun yol açtığı sorunlar aşağıda listelenmiştir.

Depresyon

Özsaygı eksikliği, özgüven eksikliği

Sosyal fobi

Kişisel bakımı ihmal etme

Alkol, sigara ve madde kullanma

İntihar girişimleri

Hissettiğimiz şekilde davranmadığımız ilişkilerde, duygusal tepkiler bastırıldıkça, birey kendi benliğini yitirecektir. Kaygı ve korkularla duyguları sınırlanan kişi de, büyük bir bunaltı hissedecektir. Sevdiğiniz halde kullanılırım ya da zayıf düşerim korkusuyla seviyorum diyememek, kıskandığı halde bunu göstermekten kaçınmak, ya da ilişkiyi kaybetmekten korktuğunuz için kızgınlık ve kırgınlıklarınızı söylememek gibi davranışlar, zaman içinde karşıdakinin size davranışlarında bir özensizlik, bir bencillik yaratabilir. Önceliklerinizi, isteklerinizi ve duygularınızı belli etmediğiniz sürece, bir dönem sonra ister istemez, partnerinizin kendisiyle ilgili istekleri, endişeleri, ihtiyaçları, öncelikleri sizinkinin yerine geçecektir.

Sonuç olarak değersizlik hisleri, bağlanma korkuları, endişe ve kaygılar yüzünden, ya partnerinize gereken önem ve değeri gösteremeyip, ona ve ilişkinize zarar verirsiniz, ya  da korkularınız ve düşük öz saygınız nedeniyle gereken sevgi ve saygıyı göremezsiniz. Bu da, bireyin kendine olan saygısını ve güvenini yok edici çok yıpratıcı bir olaydır. Değersizlik duygusu yaşayan, fakat ilişkiden çıkamayan kişinin psikolojik yardım alması şarttır. Karşı tarafın sizi yeterince önemsemediği duygusu mutlaka çözülmelidir.

Yetersizlik ve değersizlik duyguları, genellikle kişinin yetişme tarzından ve aile ilişkilerinden kaynaklanan psikolojik bir sorundur. Bu duygu mutsuzluğun en önemli sebeplerindendir. Ciddi şekilde kötü hisler yaratan, yetersizlik ve değersizlik duyguları, savunma amacıyla kapatılma ihtiyacındadır. Çoğu kişi bunları hissedemez. Psikoterapiyle birey kendi içine dönüp kendini tanıdığında bu duyguyla yüzleşecek, nedensiz bunaltı ve kaygılarının kaynağı bulunacak ve çözülecektir.     

Bireylerin kendilerini oldukları gibi sevmeleri önemlidir. Her kişi hata yapabilir. Yapılan hatalar, bireyleri değersiz, yetersiz kılmamaktadır. Yapılan hatalar o kişinin de bir insan olduğunun bir göstergesidir. Bireylerin hatalarını da kabul etmesi ve kendini bu şekilde de sevmesi değersizlik duygusunu azaltacaktır.

Tüm mutluluklar, huzur ve güzellikler sizleri bulsun. Siz buna değmez misiniz ?

GÖNÜL DOĞAN

Kişisel Gelişim Uzmanı,
Eğitim Danışmanı